W XV w. ukazała się specjalna księga przeznaczona wyłącznie dla celebracji liturgicznej biskupa rzymskiego. Treścią swą kontynuowała Ordines Romani i uzupełniała braki szczegółowych opisów ceremonii papieskich zaistniałe w pontyfikale rzymskim. Pierwsza księga, zatytułowana Liber caeremoniarum romanae Curiae[1], bazowała na Ordinarium Innocentego III (1198 – 1216) i na Ordinarium sanctae romanae Ecclesiae kardynała Jacobo Gaetano Stefaneschi (1270 – 1343)[2]. Ceremoniał ten zawiera między innymi Ordines wyboru, konsekracji i koronacji papieża, koronacji cesarza i króla, nadawanie kardynalatu oraz celebracji Mszy św. i Liturgii Godzin oraz innych obrzędów związanych z rokiem liturgicznym. W r. 1488 z polecenia Innocentego VIII ceremoniał ten został na nowo opracowany przez ceremoniarza papieskiego Agostino Patrizi Piccolomini, przy udziale Giovanniego Burchardo[3] i Paride de Crassis[4]. Dzieło to pod tytułem Caeremoniale Romanum dedykowali oni papieżowi Innocentemu VIII w r. 1488. W zamiarze autorów praca ta miałą pozostać w manuskrypcie, lecz w roku 1516 Cristoforo Marcello, arcybiskup Ancyry za zezwoleniem papieża wydał ją drukiem w Wenecji pod tytułem Rituum ecclesiasticorum sive sacrarum ceremoniarum S. S. Romanae Ecclesiae libri tres non ante impressi, Venetiis 1516[5]. Ceremoniał ten mimo sprzeciwu Paride de Crassis[6] zatwierdził papież Leon X (1513 – 1521) i uznał go za obowiązujący. Księga ta doczekała się następnych wydań w Rzymie w r. 1560 i w r. 1582[7].
s. 158.
---
Konkordacja Ordines Romani[8]
Wiek:XIII
Treść: Ordo papalis per annum liturgicum
Andrieu:
Mabillon: 13[9]
Duchesne:
PL: 78, 1063 – 1102
s. 261 [APPENDIX]
---
[1] Zob. F. Wasner, Caeremoniale Romanum, w: LThK2, II, 940; Pisarzak, Ceremoniał, w: EK, III, 8.
[2] Zob. H. Schmidinger, Jacobus Gaetani Stefaneschi, LThK2, V, 874 – 87.
[3] G. Burchardo był ceremoniarzem papieskim za pięciu pontyfikatów. Zob. Introduzione agli studi liturgici, pod red. E. Cattaneo, Roma 1962, 59.
[4] Zob. K. Richter, Die Ordination des Bischofs von Rom, Münster i. W. 1976, 89; Palazzo, Histoire, 240.
[5] Nie było to wydanie dosłowne tekstu ceremoniarza papieskiego, przygotowanego przez Patrizi i Burcardo, bowiem tekst drukowany zawiera warianty, luki i błędy. Zob. Introduzione agli studi liturgici, 61, przypis 64.
[6] Paride de Crassis był oburzony tą publikacją, bo jak twierdził – publikacja ta poniżyła godność dworu papieskiego w oczach świeckich i na próżno prosił Leona X o zniszczenie nakładu. Zob. M. Righetti, Manuale, I, 337 przypis 249; Introduzione agli studi liturgici, pod red. E. Cattaneo, Roma 1962, 60 – 61.
[7] Zob. K. Richter, Die Ordination des Bischofs von Rom, 90.
[8] Zob. A. Bugnini, Ordines romani, w: Ecat., XI, 245; A. Nocent, De libris liturgicis Liturgiae Romanae, Roma 1958, 123 – 124; M. Righetti, Manuale, I, Milano 31964, 333 – 334; C. Vogel, Introduction, 180 – 181.
[9] Nazwane jest także Caeremoniale Romanum editum jussu Gregorii X. Do tego rodzaju Ksiąg zalicza się trzy Ordines wydane przez J. Kösters, Qualiter, post ordinationem, cardinales vadunt ad eccesias suas; Ordo qualiter eligatur summus Pontifex S. Romanae Ecclesiae et quomodo consecretur et ad summum honorem venire debeat (obydwa Ordines znajdują się w rękopisie Ottoboni 3057, który pochodzi z XII wieku); Ordo cerimoniarum servandarum in coronatione summi Pontificis (znajduje się w piętnastowiecznym rękopisie przechowywanym w Seminarium Duchownym w Eichstätt).
---
Józef Wacław Boguniowski SDS, Rozwój historyczny ksiąg liturgicznych liturgii rzymskiej do Soboru Trydenckiego i ich recepcja w Polsce, Kraków 2001.