Pontyfikał Kurii Rzymskiej
Druga redakcja PR XII miała charakter prywatny, chociaż jej kompilacji dokonał człowiek, który pozostawał w kontakcie z wybitnymi liturgistami dworu papieskiego. Przedsięwzięciem oficjalnym było dopiero Pontyficale Curie Romanae. Jak nazwa wskazuje, księga ta została opracowana i wydana przez ceremoniarzy kurii rzymskiej, prawdopodobnie na polecenie hierarchii[1].
PR XII w ścisłym sensie był „pontyfikałem papieskim”, używali go także inni biskupi. W czasach pontyfikatu Innocentego III (1198-1216) ceremoniarze bazyliki laterańskiej stworzyli, poczynając od PR XII, pontyfikał mający służyć celebracjom papieskim. Był to pontyfikał Kurii Rzymskiej z XIII w.[2]
Odnośnie do obrzędów poświęcenia kościoła, PR XIII powtarza strukturę PR XII i potwierdza proces uproszczenia tego obrzędu w zestawieniu PRG. Podkreśla się w nim proces uświęcenia. PR XIII rzeczywiście wprowadza potrójny znak krzyża o różnych formułach: per Deum + verum, per Deum + vivum, per Deum + sanctumi (nr 5), in nomine Patris + et Filii + et Spiritus + Samcti (nr 9) i preferuje dokładność schematyczną w służbie ścisłego rozwoju istoty celebracji. W związku z jego pochodzeniem ze skryptorium papieskiego i rozprzestrzenianiem się w środowisku pozapapieskim w okresie awiniońskim (1309-1367), Pontyfikał Kurii Rzymskiej z XIII w. przewyższył rozwojowo PR XII[3].
[1] BOGUNIOWSKI, Rozwój historyczny ksiąg liturgii rzymskiej, s. 165.
[2] Por. DE PUNIET, Le Pontifical Romain. Historie et commentaire, t. I, s. 45-46.
[3] M. ANDRIEU, Le Pontifical Romain au Moyen Age, t. II: Le Pontifical de la Curie Romaine Au XIII siecle, Città del Vaticano 1940, s. 421-440; CALABUIG, Il Rito della dedicatione della chiesa, s. 398.
---