Books, books!

Udostępniamy kolejne tytuły w naszej biblioteczne. Tym razem są to publikacje w języku włoskim, niemieckim i angielskim. Znaleźć je można oczywiście w naszym dziale z książkami. Oto nowo umieszczone książki: W. C. Cartwright, On the Constitution of Papal Conclaves, Edinburgh 1868; P. H. Herre, Papsttum und Papstwahl, Leipzig 1907; G. Moroni, Le cappelle pontificie cardinalizie e prelatizie, Venezia 1841; F. Cancellieri, Storia de solenni possessi de Sommi Pontefici, Roma 1802. Jak można to odczytać z tytułów, autorzy opisują w nich samą istotę papiestwa, papieskie kaplice, a także ceremonie związane z objęciem Urzędu Piotrowego i omawiają także dzieje konklawe.

Prezentacja książki Ulricha Nersingera - "Liturgien und Zeremonien am Päpstlichen Hof"

W bieżącym roku znane na całym świecie niemieckie wydawnictwo Nova et Vetera, opublikowało pierwszy tom dzieła Ulricha Nersingera o liturgii i zwyczajach dworu papieskiego (autor wcześniej wydał wiele publikacji i artykułów na ten temat). Jest to pierwsza praca, która omawia tak szczegółowo i dokładnie ceremonie papieskie sprzed i z czasów Soboru Watykańskiego II (szczególnie wg ksiąg liturgicznych Kościoła Katolickiego i Kurii Rzymskiej sprzed reform wprowadzonych w czasie obrad Soboru i po nim), odwołując się także do czasów obecnych.

Pod względem wydawniczym pozycja prezentuje się bardzo profesjonalnie, wręcz perfekcyjnie. Papier jest trwały i elegancki; strony są szyte i klejone, co sprawia że całość nie będzie się rozklejać nawet po dłuższym użytkowaniu; dobrze dobrano wielkość czcionki (nie jest ani za mała, a więc czytanie nie męczy, ani za duża, dzięki czemu książka nie ma zbyt dużej objętości); zdjęcia i ilustracje schludnie zamieszczono w tekście, wstawiając je w niewielką ramkę, by nie zlewały się z tekstem. Książka oprawiona jest w grubą, gustowną okładkę, na której widnieje papież Pius VII spoczywający na tronie papieskim, odziany w uroczyste szaty pontyfikalne i udzielający błogosławieństwa. Niewątpliwym plusem jest zakładka - wstążka niemal identyczna z tymi, jakie spotykamy w Brewiarzu Rzymskim.

Treść pierwszego tomu podzielono na dziewięć rozdziałów, w których autor kolejno omawia: członków i przedstawicieli dworu papieskiego (I); obrzędy wyboru (Conclave) papieży na przestrzeni wieków (II); ceremonie koronacyjne papieży oraz tiarę (III); historię paliusza (przede wszystkim papieskiego) i obrzędy związane z jego wykonaniem i nałożeniem metropolitom (IV); papieskie pastorały (ferula) i krzyże (V); obrzędy związane z objęciem Pałacu i Bazyliki Laterańskiej przez papieża (VI); liturgię stacyjną oraz związane z nią obrzędy w ciągu roku liturgicznego, a szczególnie w czasie Wielkiego Postu i Wielkiego Tygodnia (VII); ceremonie uroczystej Mszy św. sprawowanej przez papieża (VIII); nabożeństwa i procesje z Najświętszym Sakramentem (IX). Do trzech rozdziałów dołączone są swego rodzaju suplementy: do pierwszego rozdziału załączono tekst dotyczący Prefektury Domu Papieskiego po rozpoczęciu pontyfikatu przez Benedykta XVI w 2005 r.; do drugiego rozdziału plan konklawe z XIX w. (listę kardynałów i przydzielone im cele, szkice i mapy) – zaś do ósmego rozdziału kalendarz celebracji papieskich z 1863 r. Całości dopełniają niezwykle ciekawe dodatki, ukazujące zmiany, jakim podlegał dwór papieski tuż po zakończeniu obrad Soboru Watykańskiego II, a także jego organizacji w 2005 r. po wyborze na Stolicę Piotrową Józefa kard. Ratzingera.

Dla wielu czytelników zaletą będzie to, że Ulrich Nersinger omawiając podłoże i rozwój historyczny wielu obrzędów liturgii papieskiej, jak i samego dworu papieskiego, często odwołuje się do przeobrażeń, jakim były one poddawane w ostatnich dziesięcioleciach, a także jak prezentują się one obecnie.

W całej publikacji zamieszczono dokładnie 267 ilustracji bądź zdjęć (co znaczy, że na dwie strony przypada niemal jedno zdjęcie lub ilustracja). Pochodzą one ze zbiorów prywatnych autora i osób indywidualnych, w tym znanego wielu internautom Johna Paula Sonnena, prowadzącego blog „Orbis Catholicus”. Wiele zdjęć i ilustracji jest wręcz niepowtarzalnych – próżno szukać ich w odmętach sieci internetowej. Co najważniejsze – każda ilustracja i każde zdjęcie posiada stosowny opis, nadający całej pozycji jeszcze większej wartości. Jedynym mankamentem jest to, że wszystkie są czarno-białe i w przypadku niektórych aż się prosi, by wydrukowano je w kolorze.

Kolejnym atutem książki jest znajdująca się na końcu wielojęzyczna bibliografia. Wymieniono w niej aż 824 pozycji w podziale na: księgi liturgiczne i inne akty oraz rozporządzenia Stolicy Apostolskiej; publikacje; artykuły; źródła internetowe; reportaże i programy telewizyjne; reportaże i programy radiowe; filmy i nagrania wideo (DVD); różnego rodzaju materiały gromadzone i wydawane na kasetach i płytach CD. Niewątpliwie, mrówczą pracą było zebranie i uporządkowanie wszystkich pozycji, które stanowią ogromny materiał do dalszych badań i mogą pomóc w wydawaniu kolejnych publikacji omawiających jakże szeroką problematykę liturgii papieskiej.

Na samym końcu książki znajdujemy szczegółowy spis treści ułatwiający „wędrowanie” po jej kartach, a także skrócony spis zawartości tomu drugiego, który według planów wydawnictwa ma się ukazać na początku 2011 roku.

Podsumowując, pozycja Ulricha Nersingera jest ogromnie ważna i niejako odkrywa tajemnicę piękna obrzędów sprawowanych w niezwykle uroczysty sposób w Stolicy Kościoła. Jednocześnie jest to dzieło (bo tak chyba należy tę publikację nazywać), które może stanowić przyczynek do rozwoju dalszych badań nad dziejami liturgii i zwyczajów dworu papieskiego, nie tylko w Niemczech, lecz na całym świecie. Czytelnikom z Polski (i innych krajów) pozostaje mieć nadzieję, że znajdą się wydawcy, który docenią wartość tej publikacji i po precyzyjnym przetłumaczeniu oddadzą ją do rąk rodaków (dla których niewątpliwą przeszkodę, obok ceny omawianego tytułu, stanowi język).

Ulrich Nersinger, Liturgien und Zeremonien am Päpstlichen Hof, t. I, Bonn 2010, ss. 539. Rekord w bazie Alcuinus. Dziękuję wydawcy za udostępnienie egzemplarzu do prezentacji.

The Candlemass in Vatican 1959 [Pope John XXIII]

Literatura - ceremonie i kaplice papieskie

Dziś do naszych zbiorów dołączone zostały trzy nowe pozycje, które można znaleźć w dziale "Books and study". Omawiają one historię i urządzenie kaplic papieskich, jak i odbywające się w nich ceremonie w ciągu roku, a szczególnie w czasie Wielkiego Tygodnia. Oto lista dodanych tytułów: F. Cancellieri, Descrizione delle funzioni della Settimana Santa nella Cappella Pontificia, Roma 1818; F. Cancellieri, Descrizione delle Cappelle Pontificie et Cardinalizie di tutto l'anno, Roma 1790; C. Moroni, Histoire des Chapelles Papales, Paris 1846.

Blessing of Palms in Rome 1962 - Pope John XXIII

Ceremoniały papieskie i obrzędy Conclave

Dziś w naszych zbiorach pojawiło się sześć pełnych ksiąg liturgicznych z XVI, XVII i XVIII w., które stanowią jedne z pierwszych, poprawionych już wydań Ceremoniałów papieskich oraz Ceremoniały opisujące wybór papieża. O tych pierwszych szerzej można poczytać na naszych stronach. Oto pełna lista udostępnionych ksiąg: Caeremoniale continens ritus electionis Romani Pontificis, Romae 1691; Caeremoniale continens ritus electionis Romani Pontificis, Venetiis 1799; C. Marcello, Augustinus (Patricius), Sacrarum Caeremoniarum, sive rituum ecclesiasticorum s. Rom. Ecclesiae. Libri tres, Colonaie Agrippinae 1572; C. Marcello, A. P. Piccolomini, Sacrarum Caeremoniarum, sive rituum ecclesiasticorum s. Rom. Ecclesiae. Libri tres, Venetiis 1573; C. Marcello, Augustinus (Patricius), Sacrarum Caeremoniarum, sive rituum ecclesiasticorum s. Rom. Ecclesiae. Libri tres, Colonaie Agrippinae 1574; A. P. Piccolomini, Sacrarum Caeremoniarum, sive rituum ecclesiasticorum s. Rom. Ecclesiae. Libri tres, Venetiis 1582.

Pope Paul VI and Papal Liturgy

Photo album

Nowe książki i księgi liturgiczne - reorganizacja działów

Działy, gdzie gromadzone są książki i opracowania dotyczące liturgii papieskiej, a także księgi i teksty liturgiczne, zostały nieco zreorganizowane i nazwane "Liturgical books and texts" (tu znaleźć można wszystkie księgi i teksty liturgiczne, jak sama nazwa wskazuje) oraz "Books and study" (tutaj znaleźć można wszelkie opracowania i książki dotyczące liturgii i zwyczajów dworu papieskiego). Ta drobna zmiana, powinna pomóc odnaleźć to, czego się będzie szukać (wcześniej teksty liturgiczne były w osobnym dziale, zaś książki i księgi liturgiczne były gromadzone razem).

Te małe zmiany zbiegają się z pewnym zastojem na portalu, który spowodowany jest wieloma czynnikami. M. in. pracami nad stosownym opisaniem i umieszczeniem około dwudziestu ksiąg liturgicznych i książek lub opracowań dotyczących poruszanych na portalu tematów. Dziś oddajemy w Państwa ręce cztery tytuły: A. Mazzinelli, C. Moroni, Manuel des cérémonies qui ont lieu pendant la semaine sainte et l'octave de pâques au Vatican, Rome 1856; G. Moroni, Fonctions papales a Saint - Pierre de Rome, pendant la Semaine Sainte, Paris 1845; Metodo che si pratica nella elezione del sommo pontefice - ossia, Ceremoniale del conclave, con la serie degli eminentissimi cardinale che lo compongono, Firenze 1823; W. Wichmann, Die Papstwahl, ihre Formen, historische und staatsrechtliche Entwickelung, 1872.

Tak więc, w chwili obecnej, w naszych zbiorach znajduje się literatura w językach: łacińskim, włoskim, francuskim, angielskim i niemieckim. W najbliższym czasie udostępnione zostaną kolejne tytuły.

Papal Ceremonies of Palm Sunday - Sistine Chapel 1967

Sedes stercoraria

Photo album

Znak krzyża świętego czyniony przez papieża

Papież, żegnając kogo, wyciąga trzy palce ręki prawej: wielki, wskazujący i średni, a dwa pozostałe zgina [1]; oznacza to, jak mówi Innocenty III papież [2], że wzywamy trzy Osoby Trójcy Przenajświętszej.

[1] Pius IX papież tak zawsze żegnał. Cf. Revue de l'art chrétien. 1890, t. I, p. 236.
[2] L. II, c. 45.

---

Abp A. J. Nowowiejski, Wykład liturgji Kościoła katolickiego, t. I, Warszawa 1893, s. 17.

Consistory A.D. 1946 - Pope Pius XII

Abp A. J. Nowowiejski - Sedes stercoraria

Znajdowała się niegdyś w przedsionku bazyliki lateraneńskiej słynna "sedes stercoraria" [1], na którą papież siadał podczas obrzędu intronizacji w tej bazylice.

[1] Sedes stercoraria dla tego tak się nazywała, że, gdy papież na niej siadał, śpiewano słowa: "Suscitat de pulvere egenum et de stercore erigit pauperem, ut sedeat cum principibus et solium gloriae teneat (Caer. Rom. l. I, sect. 2, c. 3), dla przypomnienia nędzy człowieka, chociażby na najwyższe w świecie wyniesionego stanowisko. Kardynał Stephanescus, opisując wstąpienie na tron Bonifacego VIII, w ten sposób o tej stolicy się wyraża:

Et sedes capiens de stercore nomen
In platea est circa templum despecta parumper.

Por. Macri, Hierolex., p. 534.

---

Abp A. J. Nowowiejski, Wykład liturgji Kościoła katolickiego, t. I, Warszawa 1893, s. 1152.

Missa pontificalis coram Summo Pontifice - 16th anniversary of the coronation of Pius XI

Photo album

Cathedra Petri

From 'Catholic Encyclopedia': The Goths, who conquered and pillaged Rome in 410, advanced toward the city by the Via Salaria and the Via Nomentana; the same roads were traversed in the sixth and seventh centuries by later German invaders of Roman territory. Not only the churches, therefore, but even the cemeteries on these thoroughfares were easily given to plunder and devastation. We have seen, moreover, that as late as 600 a lamp was burning on the site "ubi prius sedit sanctus Petrus". If the original chair of the Apostle had still been there at that time, would it have been saved from destruction in the pillage that did not spare the sarcophagi in the catacombs? The words of the Abbot Johannes, "oleo de sede, ubi prius sedit sanctus Petrus", seem to leave scarcely a doubt as to this. The fact, evidenced by the martyrologies (see above), that by the ninth century one of the two feasts of the Roman cathedra had drifted away to Antioch, shows that the cathedra of the Via Salaria must have perished as early as the sixth or seventh century.

We come now to the question, where stood originally the chair shown and venerated in the Vatican Basilica during the fourth century? On the strength of ancient tradition it has been customary to designate the church of Santa Pudenziana as the spot where, in the house of the supposed Senator Pudens, the two great Apostles not only received hospitable entertainment, but also held Christian services. But the legends connected with Santa Pudenziana do not offer sufficient guarantee for the theory that this church was the cathedral and residence of the popes before Constantine. At the close of his Epistle to the Romans (xvi, 5), St. Paul mentions a place where religious services were held, the house of Aquila and Prisca (ten kat oikon auton ekklesian — now Santa Prisca on the Aventine). Aquila and Prisca are first among the many to whom the Apostle sends salutations. Aquila's connexion with the Catacomb of Priscilla is still shown by the epitaphs of that burial place. In 1776 there was excavated on the Aventine, near the present church of Santa Prisca, a chapel with frescoes of the fourth century; in these frescoes pictures of the two Apostles were still recognizable. Among the rubbish was also found a gilded glass with the figures of Peter and Paul. The feast of the dedication of this church (an important point) still falls on the same day as the above-described cathedra feast of 22 February; this church, therefore, continued to celebrate the traditional feast even after the destruction of the object from which it sprang. In the crypt of Santa Prisca is shown a hollowed capital, bearing in thirteenth-century letters the inscription: BAPTISMUS SANCTI PETRI (Baptism of Saint Peter), undoubtedly the echo of an ancient tradition of the administration of baptism here by Peter. In this way we have linked together a series of considerations which make it probable that the spot "ubi secundo sedebat sanctus Petrus" (where Saint Peter sat for the second time), must be sought in the present church of Santa Prisca; in other words, that the chair referred to by St. Damasus was kept there in the period before Constantine. It was there, consequently, that was celebrated the "natale Petri de cathedrâ", set for 22 February in the calendars beginning with the year 354. It follows also that this is the cathedra referred to in the oldest testimonia which speak of the chair from which Peter taught at Rome. The (third-century) poem, "Adversus Marcionem", says (P.L., II, 1099):

Hâc cathedrâ, Petrus quâ sederat ipse, locatum
Maxima Roma Linum primum considere iussit.

(On this chair, where Peter himself had sat,
great Rome first placed Linus and bade him sit.)

Further, St. Cyprian, writing about 250, during the vacancy of the chair after the death of Pope St. Fabian, describes it as follows: "Cum locus Fabiani, id est locus Petri et gradus cathedræ sacerdotalis vacaret" (when the place of Fabian, i.e. the place of Peter and the step of the sacerdotal chair were vacant). Still earlier, about 200, Tertullian writes, in his "De præscriptione bæreticorum": "Percurre ecclesias apostolicas, apud quas ipsæ adhuc cathedræ apostolorum suis locis præsident. Si Italiæ adjaces habes Romam" (Visit the Apostolic churches in (among) which the very chairs of the Apostles still preside in their places. If you are near Italy, there is Rome).

How Pope Damasus might be led to transfer the cathedra Petri from Santa Prisca to the Vatican, can be readily understood from the circumstances of that time. From the reign of the first Constantine the Lateran had been the residence of the popes, and its magnificent basilica their cathedral, while the neighbouring baptistery of Constantine served for the solemn administration of baptism on the eve of Easter. In the half-century from 312 to 366 (date of the accession of Damasus), the importance of Santa Prisca, its baptistery, and its cathedra must naturally have declined. Damasus could therefore be certain of the approval of all Rome when he transferred the venerable Apostolic relic from the small chapel in Santa Prisca to his own new baptistery in the Vatican, where it certainly remained to the first quarter of the sixth century, after which it was kept in different chapels of the Vatican Basilica. During the Middle Ages it was customary to exhibit it yearly to the faithful; the newly-elected pope was also solemnly enthroned on this venerable chair, a custom that ceased at the transfer of the papal capital to Avignon, in the early part of the fourteenth century. In order to preserve for posterity this precious relic, Alexander VII (1655-67) enclosed, after the designs of Bernini, the Cathedra Petri above the apsidal altar of St. Peter's in a gigantic casing of bronze, supported by four Doctors of the Church (Ambrose, Augustine, Athanasius, Chrysostom). Thenceforth, for 200 years, it was not exhibited to the public. In 1867, however, on the occasion of the eighteenth centenary of the martyrdom of the two great Apostles, it was exposed for the veneration of the faithful. At that time the Alessandri brothers photographed the chair, and that photograph is reproduced here. The seat is about one foot ten inches above the ground, and two feet eleven and seven-eighths inches wide; the sides are two feet one and one-half inches deep; the height of the back up to the tympanum is three feet five and one-third inches; the entire height of the chair is four feet seven and one-eighth inches. According to the examination then made by Padre Garucci and Giovanni Battista de Rossi, the oldest portion (see illustration) is a perfectly plain oaken arm-chair with four legs connected by cross-bars. The wood is much worm-eaten, and pieces have been cut from various spots at different times, evidently for relics. To the right and left of the seat four strong iron rings, intended for carrying-poles, are set into the legs. At a later date, perhaps in the ninth century, this famous chair was strengthened by the addition of pieces of acacia wood. The latter wood has inlaid in it a rich ornamentation of ivory. For the adornment of the front of the seat eighteen small panels of ivory have been used, on which the labours of Hercules, also fabulous animals, have been engraved; in like manner it was common at this period to ornament the covers of books and reliquaries with ivory panels or carved stones representing mythological scenes. The back is divided by small columns and arches into four fields and finishes at the top in a tympanum which has for ornamentation a large round opening between two smaller ones. The tympanum is surrounded on all sides by strips of ivory engraved in arabesques. At the centre of the horizontal strip a picture of an emperor (not seen in the illustration) is carved in the ivory; it is held to be a portrait of Charles the Bald. The arabesque of acanthus leaves filled with fantastic representations of animals, and the rough execution of the work, would make the period of this emperor (884) a probable date. What still remains of the old cathedra scarcely permits an opinion as to the original form. In any case it was a heavy chair made of plain, straight pieces of wood, so that it cannot be considered a sella curulis of Pudens, as earlier tradition held it to be. If the four rings on the two sides belong to the original chair (Ennodius of Pavia about the sixth century used the term sedes gestatoria as an expression universally understood in reference to this chair), then it was probably an ordinary carrying-chair, such as was commonly used in ancient Rome.

While the two chairs were the visible memorials of the earliest origins of Peter's Apostolic work at Rome, the recollection of his first arrival in the city is stil preserved in the litanioe majores (greater litanies) on 25 April. On this day is also celebrated the feast of St. Mark, whom St. Peter had sent to Alexandria in Egypt. Antioch and Alexandria, the two most important patriarchates of the East, were, in common with Rome, founded by Peter. Gregory the Great refers as follows to this spiritual relationship with the Roman Patriarchate of the West, in a letter to the Patriarch Eulogius (P.L., LXXVII, 899): "Quum multi sint Apostoli, pro ipso autem principatu sola Apostolorum principis sedes in auctoritate convaluit, quæ in tribus locis unius est. Ipse enim sublimavit sedem, in quâ etiam quiescere et præsertim vitam finire dignatus est. Ipse decoravit sedem, in quâ Evangelistam (Marcum) discipulum misit. Ipse firmavit sedem, in quâ septem annis, quamvis discessurus, sedit. Quum ergo unius atque una sit sedes, cui ex auctoritate divinâ tres nunc episcopi præsident, quidquid ego de vobis boni audio, hoc mihi imputo" (Though there are many Apostles, pre-eminence of authority belongs permanently to none other than the Chair of the Prince of the Apostles, which Chair though established in three places remains nevertheless that of one and the same [Apostle]. He lifted it to the highest dignity in the place [Rome] where he deigned to fix his residence and end his life. He honoured it in the city [Alexandria] to which he sent his disciple, the Evangelist Mark. He strengthened it in the city [Antioch] where, though destined to depart, he sat for seven years. Since therefore the Chair in which now by divine authority three bishops preside is the identical chair of the self-same [Peter], I take myself whatever good I hear concerning you).

We conclude, therefore, that there is no reason for doubting the genuineness of the relic preserved at the Vatican, and known as the Cathedra Petri. According to Eusebius, Jerusalem preserved the cathedra of St. James (Church History VII.19), Alexandria that of St. Mark (G. Secchi, La cattedra alessandrina di San Marco, Venice, 1853). Tertullian, in the above quoted passage, refers to the value placed by the Apostolic Churches on the possession of the chairs of their founders (apud quas ipsæ adhuc cathedræ apostolorum suis locis præsident), and in enumerating them he puts Rome first. Moreover, the other writers above quoted, and whose testimony reaches back to the second century, all postulate the presence in Rome of an actual Cathedra Petri.