W ciągu dwudziestu wieków Kościoła Katolickiego liturgia święta sprawowana przez kolejnych Namiestników Chrystusowych, będąc wzorem dla Kościołów lokalnych całego świata, nabrała niezwykłego splendoru, bogactwa ceremonii, tradycji sięgających pierwszych wieków[1], a nawet, według niektórych podań, czy nawet legend - samego Księcia Apostołów[2].Ten swoisty skarbiec będący ekspresją i wyrażeniem wiary pokoleń, przyozdobiony powagą i dostojnością tych, którzy od czasów św. Grzegorza Wielkiego nazywają się „sługami sług Bożych”, mimo iż w ostatnich dziesięcioleciach utracił wiele ze swego dawnego blasku[3], nadal pozostaje, jeśli nie zamknięty, to nieco zapomniany jako jedna z wielu komnat pałacu patrimonium Kościoła Chrystusowego[4].
By udostępnić wszystkim – tym którzy tego pragną lub zostaną poniesieni ciekawością – możliwość poznania i rozsmakowania się w owym dziedzictwie, podajemy i krótko omawiamy ogólny wybór bibliografii tematu liturgii apostolskiej, zwanej zazwyczaj papieską[5].
Należy nadmienić, że przedstawione tu publikacje i dzieła w żadnym wypadku nie wyczerpują dostępnej bibliografii, a są jedynie skromnym zaczątkiem do poważnych studiów nad liturgią sprawowaną przez kolejnych mężów wybranych przez Chrystusa, by paść Jego owce oraz dzierżyć klucze Królestwa Niebieskiego.
Pozostaje tylko do powiedzenia, iż: w naszym zbiorze nie uwzględniono dzieł opisujących, czy odnoszących się do liturgii papieskiej w sposób pośredni; w przypadku ksiąg liturgicznych oraz artykułów zasygnalizowano wyłącznie najważniejsze lub najbardziej znane pozycje; niejednokrotnie w podanych publikacjach można odnaleźć dalszą, niekiedy niezwykle bogatą bibliografię.
---
1. Do dziś na przykład przetrwał, w niektóre bardziej uroczyste dni, obrzęd odczytywania (odśpiewywania) Lekcji (czyli czytania) oraz Ewangelii w języku łacińskim, a następnie greckim, zob. artykuł opublikowany w języku włoskim oraz angielskim na stronie internetowej Urzędu Papieskich Celebracji Liturgicznych: Canto del Vangelo in lingua greca in alcune celebrazione papali, http://www.vatican.va/news_services/liturgy/details/ns_lit_doc_20091117_canto-vangelo_it.html (j. włoski), dostęp online: 20.06.2011; The Chanting of the Gospel in Greek in Certain Papal Celebrations, http://www.vatican.va/news_services/liturgy/details/ns_lit_doc_20091117_canto-vangelo_en.html (j. angielski), dostęp online: 20.06.2011.
2. Ksiądz Reiners w swym pobożnościowym dziele o Mszy świętej zatytułowanym Ofiara Mszy świętej w tajemnicach i cudach. Niezgłębione źródło łaski i błogosławieństw dla chrześcijan żyjących i wiernych zmarłych (Wydawnictwo Dzieł Ludowych, Mikołów - Warszawa 1904, s. 60-63) umieścił opis, jak to „Święty Piotr, jako głowa Apostołów, sprawuje po raz pierwszy Ofiarę Eucharystyczną w Wieczerniku”, który podany został za Mistycznym Miastem Bożym Marii z Agredy (miała ona mieć objawienie tej pierwszej papieskiej Mszy świętej).
3. Ogólnie o reformie liturgii papieskiej w czasie oraz po Soborze Watykańskim II pisze arcybiskup A. Bugnini w swym The Reform of the Liturgy 1948 – 1975, Collegeville 1990 , s. 805 – 817. Używa on tam (s. 805) określenia „nowoczesna mentalność” (the modern mentality), do której należy przystosować liturgię, jednakże pod tym ogólnym wyrażeniem kryje się usunięcie wielu charakterystycznych elementów liturgii papieskiej, jak np. przyjmowanie Komunii świętej przez papieża od tronu; spożywanie Najświętszej Krwi Chrystusowej przez rurkę zwaną fistula; pocałunki stóp papieskich; procesje z sedia gestatoria (lektyka) oraz flabelli (wachlarze liturgiczne); obrus zwany Incarnatus est (składający się z 13 kawałków materiału, rozwijany w czasie Credo na ołtarzu); czy wreszcie szaty własne papieża (np. fanon [rodzaj humerału], mantum [obfity płaszcz], czy subcingulum lub subcinctorium [rodzaj paska]), etc.
4. Utworzony, staraniem bł. papieża Jana Pawła II oraz arcybiskupa Piero Mariniego (obecnego przewodniczącego Papieskiego Komitetu ds. Międzynarodowych Kongresów Eucharystycznych), Urząd Papieskich Celebracji Liturgicznych, kontynuujący tradycje i posługę Świętej Kongregacji Ceremoniału, wydał do tej pory kilka (nierzadko obszernych i wyczerpujących) publikacji (o których poniżej), a także księgi liturgiczne (obrzędy związane ze śmiercią papieża, z konklawe oraz wyborem kolejnego papieża na Stolicę Piotrową, o których również piszemy poniżej) pierwszy raz w historii w pełni dostępne dla ogółu wiernych. O historii Urzędu piszą na przykład: K. Kletkiewicz, Papieski Urząd ds. Celebracji Liturgicznych?, [w:] Anamnesis 38 (2004) [korzystam z wydania internetowego: http://www.kkbids.episkopat.pl/anamnesis/38/22.htm, dostęp online: 20.06.2011]; G. Marini, Sługa liturgii, (opr. B. K. Krzych), Warszawa 2010, s. 21.
5. Dawniej niemal wyłącznie funkcjonował termin „kaplica papieska” (po włosku: cappella papale), nie bez związku z ówczesną rozbudowaną hierarchią Pałacu Papieskiego (zamienionego w Dom Papieski przez papieża Pawła VI na mocy motu proprio Pontificalis Domus z dnia 28 marca 1968 r. Polskie tłumaczenie, wyjęte z Wiadomości Diecezjalnych diecezji katowickiej nr 37 (1969), s. 133-138, znajduje się w bogatej i wciąż poszerzanej bazie serwisu internetowego „Opoka”: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/pawel_vi/motu/pontificalis_domus_28031968.html, dostęp online: 20.06.2011). Obecnie jednak w broszurach przygotowywanych i sukcesywnie publikowanych przez Urząd Papieskich Celebracji Liturgicznych stosowane jest niekiedy określenie cappella papale, np. w tej przygotowanej na uroczystość beatyfikacji papieża Jana Pawła II, której nadano tytuł: Cappella papale presieduta dal Santo Padre Benedetto XVI per la beatificazione del servo di Dio Giovanni Paolo II papa (do pobrania ze strony internetowej Urzędu jako plik w formacie pdf: http://www.vatican.va/news_services/liturgy/libretti/2011/20110501.pdf, dostęp online: 20.06.2011).
------------