Czyż Papież od niepamiętnych czasów nie odprawia Mszy zwrócony przodem ku ludowi i czy w Bazylice św. Piotra w Rzymie nie ma ołtarza podobnego do tych, które znajdują się w nowoczesnych świątyniach?
Jest możliwe, że idea „wyspy ołtarza” (Altarinsel) ma swój pierwowzór w barokowej Bazylice św. Piotra (ale nie w poprzedzającej ją Bazylice z czasów konstantyńskich); nieco podwyższony ołtarz papieski, stojący samodzielnie w środku pod kopułą wzniesioną ponad konfesją z grobem Księcia Apostołów. Ołtarz ów może być dobrze widziany ze wszystkich stron, zarówno z nawy głównej, jak i z obu nam bocznych.
Już wcześniej uczestnicy papieskich Mszy zauważyl, że papież – inaczej niż w całym kościele – zajmuje miejsce nie przed, ale za ołtarzem. Niektórzy liturgiści wyciągnęli z tego pochopny wniosek, jakoby w ten sposób był tutaj zachowywany wczesnochrześcijański zwyczaj zwrócenia się celebransa ku ludowi. Jak zaraz zostanie wykazane, chodzi jednak raczej o zwrócenie się przy modlitwie na wschód, w specyficznej sytuacji wynikającej z położenia Bazyliki św. Piotra, która apsydą jest zwrócona na zachód, a nie na wschód, jak to jest w zdecydowanej większości starszych świątyń.
Ponadto nie można mówić w tym przypadku o celebracji „versus populum”, ponieważ – jak pokazują fotografie z czasów Pawła VI (który przeprowadził przebudowę ołtarza papieskiego), papież był dla wiernych prawie niewidoczny z powodu olbrzymiej wielkości świeczników i krzyża, stojących na ołtarzu. Nie chodziło także o żaden przywilej papieski. W Rzymie są mianowicie i inne kościoły z apsydą skierowaną na zachód, w których celebrans także stoi za ołtarzem.
W nowoczesnych kościołach, zbudowanyh już po Soborze, często znajdujemy „wysepkę ołtarzową” na podobieństwo tej w Bazylice św. Piotra, tyle że bez zwieńczenia baldachimem. W tym przypadku mamy do czynienia z „wyspą” w przestrzeni, pozbawioną wszelkich odniesień do kierunków. Jest ona otoczona rzędami siedzeń przeznaczonych dla wiernych, tak że trudno jest znaleźć stosowne miejsce dla krzyża ołtarzowego, którego funkcję wyjaśnialiśmy już wyżej, jako punktu odniesienia i którego wymagają także nowe przepisy liturgiczne. W „Institutio generalis” nowego mszału czytamy: „Niech na ołtarzu albo w jego bliskim sąsiedztwie będzie umieszczony krzyż, tak aby mógł być dobrze widziany przez zgromadzoną wspólnotę wiernych” (n. 270).
Było tak w przypadku średniowiecznego ołtarza krzyżowego (Kreuzaltar). Nie jest zaś tak w sytuacji, kiedy dla realizacji wspomnianego przepisu, stawia się na płycie ołtarza lub po prostu kładzie, mały krzyż.
Klaus Gamber, Zwróćmy się ku Panu!, Poznań, 1998, s. 38-39 [= „Ołtarz ludowy”. Pytania i odpowiedzi – Pytanie 5]