Prezentujemy krótkie zestawienie tekstów opisujących nieużywane dziś szaty papieża, które wraz ze zdjęciami zaczerpnięte zostały z portalu NLM. W zestawieniu tym nie zostały ujęte szaty, które obecnie są w rzadkim użytku, jak np. camauro. Opis fanonu, mantum i subcintorium pochodzi z "Encyklopedii Katolickiej".
Fanon
Fanon to naramienna kapa noszona wyłącznie przez papieża, składająca się z dwóch części białego jedwabiu ozdobionego gęsto utkanymi czerwono-złotymi pasami. Kształtem części te przypominają półkole o nierównych wymiarach a mniejsza z nich jest przymocowana na wierzchu do większej... Część przednią fanonu zdobi mały krzyż wyhaftowany złotem...
Choć fanon przypomina wyglądem humerał, zakłada się go na wierzch alby, nie zaś pod spód. Papież nosi go wyłącznie w czasie odprawiania uroczystej Mszy pontyfikalnej, tj. jedynie wówczas gdy wszystkie szaty pontyfikalne są w użyciu. Sposób zakładania fanonu przypomina nakładanie humerału... Po odzianiu papieża przez diakona w zwykły humerał, albę, cingulum, subcinctorium i pektorał, diakon nakłada nań fanon a następnie odwraca połowę górnej części w tył przez głowę papieża. Wówczas przyodziewa namiestnika w stułę, tunicelę, dalmatykę i ornat, a następnie odwraca część fanonu znajdującą się nad głową papieża, przeciąga przednią połowę górnej części nad tunicelę, dalmatykę i ornat, by ostatecznie tak ułożyć górną część fanonu, by zakrywała ramiona na kształt kołnierza.
O fanonie wspomina najstarszy znany Ordo Romanus, zatem można dowieść jego użycia w VIII wieku. Zwano go wówczas anabolagium (anagolagium), choć w tym czasie nie był on jeszcze zarezerwowany wyłącznie dla papieża. Owo ograniczenie pojawiło się dopiero w chwili, gdy inni duchowni rzymscy zaczęli zakładać fanon pod albę zamiast na nią, czyli w czasie gdy wśród duchowieństwa powstał zwyczaj używania fanonu jako zwykłego humerału. Tego typu użycie fanonu było naśladownictwem zwyczaju pozarzymskiego z X-XII w. Niemniej nie znamy dokładnej daty. Wiadomo jednak, że już pod koniec XII w. fanon nosił jedynie papież, jak wskazuje wyraźnie papież Innocenty III (1198-1216). Szatę zwano wówczas orale. Nazwa fanonu (łac. fano) wywodzi się od pannusa (penos), ręcznie tkanej tkaniny, która weszła w użycie dopiero w kolejnym stuleciu. Nawet na początku VIII w. papież nosił fanon wyłącznie w czasie Mszy św. uroczystej...
Falda
Falda to długa szata przypominająca wyglądem albę, tworząca pewien rodzaj trenu typowego dla wcześniejszych szat noszonych przez mężczyzn i kobiety. Nosi się ją pod albą.
Mantum
Mantum czyli płaszcz papieski niewiele różni się od zwykłej kapy poza tym, że jest nieco dłuższy i zapina się na przedzie misterną klamrą. We wczesnych wiekach był koloru czerwonego (nie zaś białego jak ma to miejsce obecnie), który wtenczas był kolorem papieskim. W XI i XII w. immantatio, czyli nadanie mantum nowo wybranemu papieżowi, uznawano za wyjątkowy symbol nadania władzy papieskiej: Investio te de papatu romano ut praesis urbi et orbi oznaczające tyle co „powierzam Ci urząd rzymskiego papiestwa, abyś rządził miastem i światem” to słowa używane przy nadawaniu władzy w czasie papieskiej koronacji. Użycie mantum przez papieży zakończyło się za panowania Pawła VI po reformach Soboru Watykańskiego II.
Subcinctorium
Formą i charakterem subcinctorium (ozdobna szata zarezerwowana dla papieża) przypomina do złudzenia manipularz. Nosi się ją na pasku (cinctorium). Na jednym końcu wyszyty jest mały Baranek Boży, na drugim zaś krzyż. Papież nosi go jedynie w czasie uroczystej Mszy pontyfikalnej. Już pod koniec X w. „Sacramentarium" zachowane w Bibliotheque Nationale w Paryżu (f. lat. 12052) wspomina o subcinctorium pod nazwą balteus. Pod nazwą proecinctorium zaś szata pojawia się około roku 1030 w tzw. „Missa Illyrica”. W późniejszych okresach szata funkcjonowała pod ogólnie przyjętą nazwą subcinctorium. W średniowieczu szatę nosił nie tylko papież lecz także biskupi, a w niektórych miejscach nawet księża. Stopniowo szata ta wyszła ze zwyczajowego użycia biskupów i księży, a w XVI w. nosili ją już tylko papieże i biskupi mediolańskiej prowincji kościelnej. Jak wskazuje explicite Akwinata, pierwotnym celem subcinctorium było zamocowanie stuły do cinctorum. Lecz już u schyłku XIII w. szata stała się jedynie ozdobą.
Papieskie pantofle
W czasie przebywania na zewnątrz papieże nosili czerwone skórzane pantofle z krzyżem. Krzyż zarzucono za Pawła VI, choć czerwona skóra pozostała aż do czasów pontyfikatu Jana Pawła II. Tradycja pantofli powróciła od czasów panowania Benedykta XVI.
Obrazek przedstawia tradycyjne pantofle z krzyżem do użytku na zewnątrz:
Wewnątrz papieskiej siedziby papież nosił pantofle z czerwonej tkaniny z wyszytym na nich krzyżem.
(powyższy obrazek z papieskimi pantoflami Jana XXIII
zamieszczony dzięki uprzejmości portalu Orbis Catholicus)
Tiara papieska
Tiara (zwana też Triregnum) to jeden z najbardziej znanych nieużywanych insygniów papieskich. Tiara pozostaje znanym symbolem papiestwa, choć wyszła z użycia od czasu pontyfikatu Pawła VI.
Na koniec zamieszczamy obrazek przedstawiający papieża Piusa XII na tronie papieskim:
Przypominamy także, że jakiś czas temu opublikowaliśmy artykuł, w którym przedstawiona została historia i symbolika lektyki papieskiej, którą często określa się jako sedia gestatoria.
Tłumaczenie: Anna Filomena Kaźmierczak.
Fanon to naramienna kapa noszona wyłącznie przez papieża, składająca się z dwóch części białego jedwabiu ozdobionego gęsto utkanymi czerwono-złotymi pasami. Kształtem części te przypominają półkole o nierównych wymiarach a mniejsza z nich jest przymocowana na wierzchu do większej... Część przednią fanonu zdobi mały krzyż wyhaftowany złotem...
Choć fanon przypomina wyglądem humerał, zakłada się go na wierzch alby, nie zaś pod spód. Papież nosi go wyłącznie w czasie odprawiania uroczystej Mszy pontyfikalnej, tj. jedynie wówczas gdy wszystkie szaty pontyfikalne są w użyciu. Sposób zakładania fanonu przypomina nakładanie humerału... Po odzianiu papieża przez diakona w zwykły humerał, albę, cingulum, subcinctorium i pektorał, diakon nakłada nań fanon a następnie odwraca połowę górnej części w tył przez głowę papieża. Wówczas przyodziewa namiestnika w stułę, tunicelę, dalmatykę i ornat, a następnie odwraca część fanonu znajdującą się nad głową papieża, przeciąga przednią połowę górnej części nad tunicelę, dalmatykę i ornat, by ostatecznie tak ułożyć górną część fanonu, by zakrywała ramiona na kształt kołnierza.
O fanonie wspomina najstarszy znany Ordo Romanus, zatem można dowieść jego użycia w VIII wieku. Zwano go wówczas anabolagium (anagolagium), choć w tym czasie nie był on jeszcze zarezerwowany wyłącznie dla papieża. Owo ograniczenie pojawiło się dopiero w chwili, gdy inni duchowni rzymscy zaczęli zakładać fanon pod albę zamiast na nią, czyli w czasie gdy wśród duchowieństwa powstał zwyczaj używania fanonu jako zwykłego humerału. Tego typu użycie fanonu było naśladownictwem zwyczaju pozarzymskiego z X-XII w. Niemniej nie znamy dokładnej daty. Wiadomo jednak, że już pod koniec XII w. fanon nosił jedynie papież, jak wskazuje wyraźnie papież Innocenty III (1198-1216). Szatę zwano wówczas orale. Nazwa fanonu (łac. fano) wywodzi się od pannusa (penos), ręcznie tkanej tkaniny, która weszła w użycie dopiero w kolejnym stuleciu. Nawet na początku VIII w. papież nosił fanon wyłącznie w czasie Mszy św. uroczystej...
Falda
Falda to długa szata przypominająca wyglądem albę, tworząca pewien rodzaj trenu typowego dla wcześniejszych szat noszonych przez mężczyzn i kobiety. Nosi się ją pod albą.
Mantum
Mantum czyli płaszcz papieski niewiele różni się od zwykłej kapy poza tym, że jest nieco dłuższy i zapina się na przedzie misterną klamrą. We wczesnych wiekach był koloru czerwonego (nie zaś białego jak ma to miejsce obecnie), który wtenczas był kolorem papieskim. W XI i XII w. immantatio, czyli nadanie mantum nowo wybranemu papieżowi, uznawano za wyjątkowy symbol nadania władzy papieskiej: Investio te de papatu romano ut praesis urbi et orbi oznaczające tyle co „powierzam Ci urząd rzymskiego papiestwa, abyś rządził miastem i światem” to słowa używane przy nadawaniu władzy w czasie papieskiej koronacji. Użycie mantum przez papieży zakończyło się za panowania Pawła VI po reformach Soboru Watykańskiego II.
Subcinctorium
Formą i charakterem subcinctorium (ozdobna szata zarezerwowana dla papieża) przypomina do złudzenia manipularz. Nosi się ją na pasku (cinctorium). Na jednym końcu wyszyty jest mały Baranek Boży, na drugim zaś krzyż. Papież nosi go jedynie w czasie uroczystej Mszy pontyfikalnej. Już pod koniec X w. „Sacramentarium" zachowane w Bibliotheque Nationale w Paryżu (f. lat. 12052) wspomina o subcinctorium pod nazwą balteus. Pod nazwą proecinctorium zaś szata pojawia się około roku 1030 w tzw. „Missa Illyrica”. W późniejszych okresach szata funkcjonowała pod ogólnie przyjętą nazwą subcinctorium. W średniowieczu szatę nosił nie tylko papież lecz także biskupi, a w niektórych miejscach nawet księża. Stopniowo szata ta wyszła ze zwyczajowego użycia biskupów i księży, a w XVI w. nosili ją już tylko papieże i biskupi mediolańskiej prowincji kościelnej. Jak wskazuje explicite Akwinata, pierwotnym celem subcinctorium było zamocowanie stuły do cinctorum. Lecz już u schyłku XIII w. szata stała się jedynie ozdobą.
Papieskie pantofle
W czasie przebywania na zewnątrz papieże nosili czerwone skórzane pantofle z krzyżem. Krzyż zarzucono za Pawła VI, choć czerwona skóra pozostała aż do czasów pontyfikatu Jana Pawła II. Tradycja pantofli powróciła od czasów panowania Benedykta XVI.
Obrazek przedstawia tradycyjne pantofle z krzyżem do użytku na zewnątrz:
Wewnątrz papieskiej siedziby papież nosił pantofle z czerwonej tkaniny z wyszytym na nich krzyżem.
(powyższy obrazek z papieskimi pantoflami Jana XXIIIzamieszczony dzięki uprzejmości portalu Orbis Catholicus)
Tiara papieska
Tiara (zwana też Triregnum) to jeden z najbardziej znanych nieużywanych insygniów papieskich. Tiara pozostaje znanym symbolem papiestwa, choć wyszła z użycia od czasu pontyfikatu Pawła VI.
Na koniec zamieszczamy obrazek przedstawiający papieża Piusa XII na tronie papieskim:
Przypominamy także, że jakiś czas temu opublikowaliśmy artykuł, w którym przedstawiona została historia i symbolika lektyki papieskiej, którą często określa się jako sedia gestatoria.Tłumaczenie: Anna Filomena Kaźmierczak.